Wanneer de werken een stukje geschiedenis blootleggen

Tijdens de werken aan de toekomstige bibliotheek van het ABŸ-project kwam een weinig bekend historisch element van de Abdij van Vorst aan het licht. Ondergronds hebben archeologen de oude molen opgegraven, een kostbare getuige van het verleden van de abdij. Tijdens de opgravingen gaven de stenen hun geheimen prijs: de verschillende bouwfasen in de achttiende en negentiende eeuw, de molenbaan die het water leidde, een oevermuur en zelfs de locatie van het grote rad van de molen.

Maar hoe beheer je een werf met historisch erfgoed? En hoe ontwerp je een project op een plek die doordrenkt is van geschiedenis?

Anticiperen en risico’s inschatten

Op historische locaties is de ontdekking van archeologische of erfgoedelementen een reële kans. Hier moet vanaf het begin van het project rekening mee worden gehouden.

Beliris integreert deze dimensie vanaf de studiefase: risico's worden geïdentificeerd, beoordeeld en geïntegreerd in de planning van de werken.

De grootste uitdaging voor sommige projecten is een evenwicht zoeken tussen behoud van erfgoedelementen en aanpassen aan de hedendaagse normen en behoeften. In deze context kan de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (CRMS) advies geven over de vergunningaanvraag. Dit advies is in het bijzonder vereist voor een monument of een geklasseerde site, of een project dat zich binnen de perimeter van een beschermde site of gebouw bevindt.

Indien nodig begeleiden archeologen de studies en de werken. In de Abdij van Vorst worden de gevoelige fasen van de werken begeleid door archeologen die zijn aangesteld door de Gewestelijke Directie Cultureel Erfgoed. Deze aanpak wordt ook toegepast op de bouwplaats van het Koningsplein, die wordt gevolgd door de afdeling Archeologisch Erfgoed van Urban.brussels en het Kunst- en Geschiedenismuseum. Eind 2024 werden opgravingen uitgevoerd voor het Magritte Museum dat een deel van de balustrade van het voormalige Baliënplein onthulde.

In 2019, tijdens de bouw van een tunnel tussen de ateliers en de schouwburg van De Munt, deed het bouwteam een spannende ontdekking. “We wisten dat we op deze locatie op archeologisch erfgoed konden stuiten, aangezien hier in de 15de eeuw een Dominicaans klooster stond,” vertelt projectleider Patricia Vervenne van Beliris. “Zodra we de graven en oude funderingen ontdekten, verwittigden we de dienst Archeologie van het Brussels Gewest, waarmee we nauw samenwerken, zodat ze alles konden onderzoeken en registreren.” 

Aanpassing en verbetering

Een restauratieproject op een historische locatie vereist veel flexibiliteit. Als onderdeel van het ABŸ-project voorziet het lastenboek om alle belangrijke erfgoedontdekking op de site te waarderen. De aanvankelijk geplande inrichting kan daardoor worden aangepast.

Een deel van de muur en het molenrad dat tijdens de werkzaamheden werd opgegraven, werden uiteindelijk geïntegreerd in de nieuwe bibliotheek. Op locatie zullen toekomstige bezoekers deze kostbare getuige van het verleden van de abdij kunnen ontdekken.